De biljartmaker
Kkort na de oorlog was het biljart, zoals begrijpelijk, toe aan een nieuw laken. Dit laken had de hele oorlog meegemaakt. Een jong laken wat er pas een jaar op gelegen had, werd gekeerd. Na een maandje was de moltonachtige onderkant voldoende weggesleten om weer lekker te kunnen spelen. Je hoorde de ballen wel duidelijk rollen.
Mijn ouders hadden een meneer Pardon uit Leiden gevraagd, of hij een nieuw laken kon komen leggen. Hij kwam per fiets. In zijn fietstas had hij een tasje met gereedschap. In de andere fietstas zat een nieuw laken.
Rond koffietijd begon hij met de klus. Banden er afhalen en laken op leien en banden verwijderen. Ons biljart had vier dicht getimmerde hoekkleppen (met geelkoperen knoppen) en ingelegde tellers op de lange banden. Aanvullende informatie vindt u in een eerdere column.
Meneer Pardon werkte voortvarend. Tijdens de middagpauze werd hij verwend met een uitsmijter, koffie en daarna een paar biertjes. Daarna nam hij tijd voor een korte slaap op de divan in de huiskamer. Om weer op gang te komen werden de keus, waar nodig, voorzien van een nieuwe pomerans. Die werden vastgeplakt met een halve doorzichtige plakouwel van beendermeel. Die lijm kon je zacht maken boven stoom uit een ketel water. Pomerans er op duwen en goed centreren. Even met de pomerans op een graniettegel laten stuiteren en wegzetten om af te harden. Later werd het uitstulpende lijmrestje met een mes verwijderd. Het laken werd daarna eerst lichtjes gespannen vanuit een hoek.
Er werd nog niet gewerkt met nietjes. Hij had op het laken een handje kopspijkertjes gegooid. De kleine platte hamerkop die hij gebruikte was magnetisch. Spijkertje voor spijkertje zette hij het laken vast.
Na het voltooien van de klus was inmiddels het einde van de middag bereikt. Tijd voor een probeer-partijtje met een belangstellende klant. De verliezer was bij voorbaat bekend en dus kon het overwinningsdrankje al op verdacht worden besteld en genoten. Zo nodig werd de tafel waterpas gezet met een bierviltje onder de op te hogen biljarttafelpoot. Een paar klanten tilden dan even de kant aan de korte band op, om het viltje er onder te kunnen schuiven. Dat leverde voor hen een borreltje op uit dank voor hun behulpzaamheid. Later werd de beweeglijke balkenvloer door een timmerman gestut met een stapeltje 30 bij 30 straattegels.
Na het contante afrekenen en een bedankdrankje bij het afscheid vertrok de heer Pardon goedgemutst, licht vermoeid en enigszins slingerend op zijn fiets richting Leiden. Hij zou een jaar later het laken komen keren. Dat kostte dan geen laken, maar alleen de arbeidskosten. In de vijftiger jaren werd zijn plaats ingenomen door een oud postbode/caféhouder uit Wilnis.
Het lakens leggen leverde hem op den duur meer op dan het voortzetten van zijn werkzaamheden als herbergier. Hij begon er een bedrijfje van te maken. Het werk gebeurde goed en de pas gestichte plaatselijke biljartclub voer er wel bij. Het ledental liep zelfs op tot 32 leden. De clubwedstrijden en clubavonden werden goed bezocht door mensen uit de buurt/omgeving. Voor het oude biljart kwam een nieuwe tafel van Wilhelmina uit Amsterdam. De ivoren ballen behoorden tot het verleden en de kwaliteit van de clubbiljarters werd steeds beter.
Inmiddels zijn we meer dan een halve eeuw verder. Nieuwe productievormen van pomeransen zijn verkrijgbaar. Nieuwe lakentypes proberen de markt te veroveren. Nylon werd al door Simonis benut in de gangbare Simonis 300 lakens, door het te versterken met 10 procent nylon. Het laken werd sterker en kon strakker gespannen worden.
Nu zijn er volledige nylonlakens op de markt. Een nylonlaken heeft op het laken en bij contact met de bandneus een minder remmende werking op meegegeven effecten op de stootbal. Iets langer doorrollen en langer behoud van effecten, is een mogelijkheid voor driebandenspelers om meer spelresultaat te realiseren in de speelpatronen.
Een Simonis 300 laken is goed te herstellen, als er onbedoeld een gaatje in het laken is ontstaan. De lakenvezels naar het centrum duwen en lijmend afharden met kleurloze Bison secondelijm. Enige ervaring is gewenst om het resultaat zo optimaal mogelijk te doen zijn.
Ook een nylonlaken kan schade oplopen. Dit moet echt anders aangepakt worden. Het plekje afkaderen met schilderstape. Daarna met een minispatel het gaatje vlak opvullen met kleurloze Bison plasticlijm. Na een uurtje heel lichtjes aankloppen met een klein hamertje. Het nylonlaken is dunner en strakker gespannen gelegd. Daardoor is het niet te doen, vanwege de lakenspanning, om de geweken vezels opvullend naar het centrum van de schadeplek te manoeuvreren. Opvullen en afvlakken is een manier om de schade te beperken. Soms moet de handeling herhaald worden om het plekje zo egaal mogelijk te maken. De spelers mogen er geen hinder van ondervinden.
Al doende leert men. Ik ga zeker in overleg met onze lakenlegger Mark Bliek. Het nu gelegde Buffalo Pro laken voldoet tot nu toe goed. Wel zijn er storend veel burning spots te zien op het laken. Je hoort de ballen ook rollen. Het aanpakken van dit nieuwe type lakenschade is ook voor mij na zoveel jaren een experimentele opgave. Elk facet van nieuwe kennis zal ik natuurlijk delen met alle biljartliehebbers in den lande.
Met biljartgroet, Cas Juffermans